Εθνικό ΘέατροΕθνικό Θέατρο

«Συρανό Ντε Μπερζεράκ» του Εντμόν Ροστάν | Γνωρίστε το έργο και τον συγγραφέα πριν την προβολή της παράστασης! [«Mένουμε σπίτι» με τον Πολιτισμό]

25.4.2020

«Συρανό Ντε Μπερζεράκ» του Εντμόν Ροστάν
[«Mένουμε σπίτι» με τον Πολιτισμό | Δείτε τη διαδικτυακή προβολή της παράστασης: n-t.gr]


Έρωτας είναι, μάτια μου, έρωτας μανιασμένος!
Όμως χωρίς εγωισμό, μόνο λίγο θλιμμένος!

Όταν στις 28 Δεκεμβρίου 1897 έκανε πρεμιέρα ο Συρανό ντε Μπερζεράκ στο θέατρο Πορτ Σαιν-Μαρτέν, η επιτυχία ήταν άμεση και αδιαμφισβήτητη. Το έργο θεωρήθηκε αριστούργημα και ενθουσίασε το κοινό. Επιβεβαιώνοντας την αρχική εκτίμηση, η σύγχρονη κριτική θεωρεί το Συρανό ντε Μπερζεράκ έργο-σταθμό στην ιστορία του θεάτρου και αναγνωρίζει στον συγγραφέα του, Εντμόν Ροστάν, την εξαιρετική δεξιοτεχνία με την οποία ενσωματώνει στο έργο διάφορες ποιητικές φόρμες καθώς και τον επιδέξιο τρόπο με τον οποίο χειρίζεται και αναμειγνύει τις πηγές του.

Αλλά ποιος είναι ο συγγραφέας που συνεπήρε το απαιτητικό κοινό της Μπελ Επόκ και προκάλεσε φρενίτιδα ενθουσιασμού αναδεικνύοντας τον ρομαντικό ήρωα του έργου, τον Συρανό ντε Μπερζεράκ, σε εθνικό σύμβολο;

Ο Εντμόν Ροστάν γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1868. Σπούδασε λογοτεχνία, ιστορία, φιλοσοφία και νομική, ενώ ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο. Πρόκειται για τους Ρομαντικούς, μια κωμωδία σε στίχους που παρουσιάζεται στην Κομεντί Φρανσαίζ, και χαρίζει στον νεαρό συγγραφέα την πρώτη του επιτυχία. Η άνεσή του να συνδυάζει με εξαιρετική τεχνική διαφορετικά δραματουργικά και υφολογικά στοιχεία, σε συνδυασμό με τον άριστο χειρισμό του έμμετρου λόγου, τον οδηγούν σε ηλικία είκοσι εννέα χρονών, στο έργο που θα μείνει στην ιστορία: στο θρυλικό Συρανό ντε Μπερζεράκ.

Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 1897, στο θέατρο της Πορτ Σαιν-Μαρτέν, που διηύθυνε ο γνωστός ηθοποιός Κονστάν Κοκλέν, ανακοινώνεται η παρουσίαση ενός καινούργιου και άγνωστου έργου του Εντμόν Ροστάν. Χωρίς συστάσεις και υποστήριξη από τους λογοτεχνικούς κύκλους και το κοσμικό κοινό που δεν σύχναζε στο «λαϊκό» θέατρο της Πορτ Σαιν-Μαρτέν, το πεντάπρακτο έμμετρο έργο γράφτηκε σχεδόν κατά παραγγελία του Κοκλέν, ο οποίος επρόκειτο να παίξει και τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ήρωας, ένας μάλλον άγνωστος ποιητής της εποχής του Λουδοβίκου ΙΓ΄, ο Σαβινιάν ντε Συρανό, γνωστός ως Συρανό ντε Μπερζεράκ.

Την παραμονή της πρεμιέρας, κανείς από τους συντελεστές, ακόμη και ο συγγραφέας, δεν πίστευε στην επιτυχία του έργου. Το κοινό όμως είχε διαφορετική γνώμη. Η παράσταση προκαλεί ενθουσιασμό, το έργο τελειώνει, αλλά ο κόσμος παραμένει στην αίθουσα ζητωκραυγάζοντας. Ο ρομαντικός ήρωας είναι πλέον σύμβολο, το έργο σημειώνει τεράστια επιτυχία παγκοσμίως, ο Ροστάν καθιερώνεται ως εθνικός ποιητής και λίγα χρόνια αργότερα, σε ηλικία μόλις τριάντα τριών χρονών, γίνεται μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.

Ο Εντμόν Ροστάν θα φύγει από τη ζωή σε ηλικία μόλις πενήντα χρονών, με τις μεγάλες του επιτυχίες να αποτελούν τα κύκνεια  άσματα του γαλλικού ρομαντικού έμμετρου δράματος, να σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής και να ανιχνεύουν παράλληλα τις νεωτερικές  τάσεις του επόμενου αιώνα.

Ποιος είναι όμως ο ήρωας αυτού του έργου; Ποιο είναι το πραγματικό πρόσωπο που ενέπνευσε τον Εντμόν Ροστάν;

Γιος αστού δικηγόρου, ο Σαβινιάν ντε Συρανό γεννήθηκε το 1619 στο Παρίσι. Η οικογένεια του κατείχε φέουδα στην περιοχή του Μωβιέρ και του Μπερζεράκ, τα οποία ο πατέρας του Συρανό αναγκάστηκε να πουλήσει προκειμένου να εξοφλήσει τα χρέη του δεκαεπτάχρονου γιου του στον τζόγο. Τελειώνοντας τις σπουδές του το 1638, περνάει τον χρόνο του στα καμπαρέ και τα καπηλειά του Παρισιού, παίζοντας τζόγο, πίνοντας και γνωρίζοντας μαζί με άλλους ποιητές και λιμπερτίνους συγγραφείς της εποχής, τα πιο κακόφημα μέρη της πόλης.

Μαζί με τον φίλο του Λε Μπρε, κατατάσσεται στη φρουρά, η οποία αποτελείτο κυρίως από γασκώνους ευγενείς. Πολεμά στη μάχη της Μουζόν και του Αρράς, και αποκτά τη φήμη δεινού ξιφομάχου. Τα τραύματα που απέκτησε στις μάχες τον έκαναν να τερματίσει τη σταδιοδρομία του στον στρατό και να ασχοληθεί με την συγγραφή. Έτσι, γυρίζοντας στο Παρίσι, παρακολουθεί μαθήματα χορού και ξιφασκίας και γίνεται μαθητής του Πιερ Κασσαντί (1592-1655), ορθολογιστή φιλοσόφου και γιατρού, μελετητή της επικούρειας φιλοσοφίας. Οι ιδέες του Συρανό, στα μέσα του 17ου αιώνα, είναι ιδιαίτερα τολμηρές. Η ανήσυχη σκέψη του και οι «αιρετικές» για την εποχή ιδέες του, τον οδηγούν στον οραματισμό επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων που θα υλοποιηθούν στο μέλλον, ενώ παράλληλα βρίσκει τον τρόπο να γελοιοποιήσει τη συμβατική ηθική και τις επικρατούσες θρησκευτικές προκαταλήψεις. Με τα έργα του Ταξίδι στη Σελήνη και Κωμική ιστορία των κρατών και αυτοκρατοριών του ήλιου, ο Συρανό δημιουργεί ένα νέο λογοτεχνικό είδος.

Πολλά είναι τα έργα του που έχουν εμπνεύσει μεταγενέστερους συγγραφείς: Ο Μολιέρος στις Κατεργαριές του Σκαπίνου, σχεδόν αντιγράφει μια σκηνή από τον Εξαπατημένο σχολαστικό του Συρανό, ενώ το Ταξίδι στη Σελήνη και η Κωμική ιστορία των κρατών και αυτοκρατοριών του ήλιου εμπνέουν τον Φοντενέλ στο περίφημο έργο του Συνομιλίες για την πολλαπλότητα των κόσμων (1686), έργο το οποίο συνέβαλε καθοριστικά στην αποδοχή του κοπερνίκειου συστήματος. Εξαιρετικά γόνιμα θα αποδειχθούν τα έργα του και σε μεταγενέστερες εποχές, όπως στο έργο του Βολταίρου Μικρομέγας (μέσα του 18ου αιώνα) –όπου δύο εξωγήινοι διασχίζουν τον ουράνιο θόλο για να πραγματοποιήσουν μια σύντομη επίσκεψη στη γήινη σφαίρα–, στον Γκιούλιβερ του Σουίφτ, και πιθανότατα στους αδελφούς Μονγκολφιέ, εμπνέοντάς τους την ιδέα του  αερόστατου. Σύμφωνα με τον Γκωτιέ, επινοητής του αερόστατου δεν είναι άλλος από τον Συρανό, ο οποίος είχε την ιδέα πως για να πάει κανείς στο φεγγάρι ή τον ήλιο, πρέπει να γεμίσει μια άδεια σφαίρα με πολύ λεπτό αέρα ή καπνό του οποίου το βάρος να είναι πιο ελαφρύ από την ατμόσφαιρα.

Το 1654, ένα δοκάρι πέφτει στο κεφάλι του Συρανό. Πεθαίνει λίγους μήνες αργότερα, στις 28 Ιουλίου του 1655 σε ηλικία 35 χρονών. Αυτό έμελλε να είναι το τέλος του μεγάλου ρομαντικού, του ήρωα που στο έργο του Ροστάν ζει την εμπειρία του πιο τραγικού και απόλυτου έρωτα, του ήρωα που αναπτερώνει το χαμηλό ηθικό των Γάλλων σε μια εποχή πολιτικοκοινωνικά χαώδη με έντονα τα στοιχεία της εμφύλιας διαμάχης τόσο ανάμεσα στην Εκκλησία και την Πολιτεία, όσο και ανάμεσα στον λαό.

Η πρεμιέρα του έργου, λίγα χρόνια μετά την καταδίκη του Λοχαγού Ντρέιφους, βρίσκει τη Γαλλία συγκλονισμένη και διχασμένη από την μεγαλύτερη, όπως θα αποδειχθεί αργότερα, δικαστική πλάνη της ιστορίας. Η «Υπόθεση Ντρέιφους» θεωρήθηκε ως η πρώτη οργανωμένη ένδειξη του επερχόμενου αντισημιτισμού στην Ευρώπη, αφού αυτός που βρέθηκε στο στόχαστρο ήταν εβραϊκής καταγωγής.

Μέσα σ’ αυτά τα ιστορικά συμφραζόμενα, η επιτυχία του θεατρικού Συρανό είναι ενδεικτική της ανάγκης της εποχής για έναν ιδανικό υπέρ-ήρωα.

Στο πρόσωπο του Συρανό, η Γαλλία βρίσκει τη χαμένη της έμπνευση. Πίσω από τη μεγάλη του μύτη, το εμφανισιακό ελάττωμα που είναι η αιτία του στιγματισμού του, υπάρχει η υπόσχεση μιας μεγάλης ψυχής για αιώνια πίστη σε μια αγάπη χωρίς αντίκρισμα.

Το έργο αντιπαραθέτει στο χάος ένα σημείο αναφοράς, έναν στόχο: τον άνθρωπο σε όλο του το μεγαλείο. Προβάλλει τον ήρωα που μάχεται θαρραλέα με τα προβλήματα της καθημερινότητας, τον ρομαντικό ποιητή που το όραμά του δίνει διέξοδο και ελπίδα. Με άλλα λόγια, προβάλλει την ακρότητα του έρωτα, την παραφορά του θάρρους και τη μαγεία της ποίησης, σαν τα μόνα ικανά να σώσουν τον κόσμο, τότε, τώρα και πάντα.


Εύα Σαραγά,
Δραματολόγος παράστασης

Τελευταία ενημέρωση: 25/04/2020

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ What'sON

Η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί cookies για την ευκολία της περιήγησης, την εξατομίκευση του περιεχομένου και διαφημίσεων και την ανάλυση της επισκεψιμότητας μας.
Δείτε τους ανανεωμένους όρους χρήσης για την προστασία δεδομένων και τα cookies.

Cookies