Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) σε  Σωφρονιστικά Ιδρύματα
 

Υπεύθυνος: Στάθης Γράψας, εμψυχωτής – σκηνοθέτης

Η πιο σημαντική ερώτηση της ζωής είναι: Tι κάνουμε για τους άλλους;
Martin Luther King Jr.

Το Εθνικό Θέατρο πραγματοποιεί, με την άδεια της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, κύκλο θεατρικών εργαστηρίων προσωπικής ανάπτυξης για τους κρατούμενους στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Αυλώνα (ΕΚΚΝΑ) και το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ΨΚΚ), ενώ υποστηρίζει και τα αντίστοιχα προγράμματα στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατούμενων Ελεώνα – Θηβών (ΚΑΤΚΕΘ), στο Κατάστημα Κράτησης Κορίνθου, αλλά συμβουλευτικά και σε άλλα κέντρα ανά την Ελλάδα. Εμψυχωτής των θεατρικών εργαστηρίων είναι ο ηθοποιός, κ. Στάθης Γράψας. Με την «απελευθερωτική» δύναμη της τέχνης, στα εργαστήρια προσωπικής ανάπτυξης οι συμμετέχοντες καλούνται να ιχνηλατήσουν έναν νέο δρόμο ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας.
Την περίοδο της πανδημίας, στα καταστήματα που έχουν λάβει έγκριση από το Υπουργείο και παρέχουν τον κατάλληλο χώρο και εξοπλισμό, το εργαστήρι πραγματοποιείται μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας. Με αυτόν τον τρόπο το Εθνικό Θέατρο δείχνει έμπρακτα ότι μια τέτοια προσπάθεια οφείλει να έχει συνέχεια και  από τις δύο πλευρές,  εφαρμόζοντας μια εμπεριστατωμένη μεθοδολογία.

Η μέθοδος

Το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ)  πραγματοποιείται σε εβδομαδιαία βάση και εντάσσεται στο πρόγραμμα του εκάστοτε καταστήματος, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες και θεσμούς:  Στον Αυλώνα με τα σχολεία (Δημοτικό & Γυμνάσιο/Λύκειο) με Διευθυντή τον κ. Πέτρο Δαμιανό και στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού με την Προϊσταμένη της Κοινωνικής Υπηρεσίας κ. Βάσω Φραγκαθούλα. Στη Θήβα στεκόμαστε αρωγοί στην υλοποίηση του προγράμματος με την εμπειρία μας στις προσπάθειες του  Προϊστάμενου Θεραπευτικού Προγράμματος, κ. Νίκου Πλυτά, και στην Κόρινθο στο έργο της υπεύθυνης Κοινωνικής Υπηρεσίας, κ. Κατερίνας  Κολέτσα.
Η μέθοδος, η οποία εφαρμόζεται από το 2010, προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε ομάδας. Η προσέγγιση διαφέρει, αλλά οι στόχοι παραμένουν ίδιοι. Για τον κρατούμενο ο βασικός στόχος είναι η ψυχολογική θωράκιση και η καλλιέργεια της προσωπικότητάς του, όπως και η κοινωνικοποίησή του, έτσι ώστε όταν αποφυλακιστεί να νιώθει  μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και να  έχει εφοδιαστεί  με ευαισθησία ως προς το κοινωνικό σύνολο.  Ένας ακόμη στόχος είναι η πειθαρχία σε μια διαδικασία που απαιτεί δέσμευση και διαθεσιμότητα προς την ομάδα, εμπειρία που μπορεί να οδηγήσει στην πίστη ότι μπορεί να υπάρξει ένα δημιουργικό άτομο μετά την αποφυλάκισή του, και να  προσφέρει κάτι καλύτερο στον εαυτό του και στον κόσμο γύρω του.
Στο τέλος κάθε σταδίου της μεθόδου, παρουσιάζεται  μια βιωματική παράσταση με καλεσμένους απ’ έξω. Η συνάντηση αυτή τον κρατούμενων με το κοινό, μειώνει το χάσμα που υπάρχει μεταξύ της κοινωνίας και της φυλακής και σπάει το άβατο αυτών των χώρων. Οι θεατές έρχονται αντιμέτωποι με άτομα που καταθέτουν μια ειλικρινή προσπάθεια για την αλλαγή και τον σωφρονισμό τους, με αποτέλεσμα να μπορούν να αμφισβητήσουν τις ίδιες τους τις προκαταλήψεις.   Η κοινωνία που επιθυμούμε, μπορεί να αγκαλιάζει τα περιθωριοποιημένα άτομα και να τους δίνει μια δεύτερη ευκαιρία να συμμετέχουν ως ενεργοί πολίτες. Όταν ένας πρώην κρατούμενος γίνεται αποδεκτός στην κοινωνία στην οποία επιστρέφει έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες για υποτροπή σε αντικοινωνική και εγκληματική συμπεριφορά.
Έχει συχνά τεκμηριωθεί και καταγραφεί ότι προγράμματα παρέμβασης και πρόληψης όπως αυτό, απαιτούν διάρκεια και μακροχρόνια σχέση με τους εμψυχωτές και άλλους λειτουργούς, για να φανούν τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας, και δεν είναι αποτελεσματικό να αντιμετωπίζονται ως πυροτέχνημα χωρίς συνέχεια. Η έκθεση ‘Unlocking Value’ αναλύει με μαθηματική ακρίβεια ότι τέτοιες δράσεις ωφελούν την κοινωνία οικονομικά, με στατιστικές από την Αγγλία το 2011 που τεκμηριώνουν την άποψη αυτή . Όταν ένας αποφυλακισμένος επιστρέψει στην παραβατικότητα, το οικονομικό κόστος για την κοινωνία επιβαρύνει τους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς: την αστυνομία, το δικαστικό σύστημα, τη νοσηλεία θυμάτων στα νοσοκομεία, και την κράτηση σε φυλακή. Τα προληπτικά μέτρα μιας κοινωνίας στο θέμα του σωφρονισμού και της υποτροπής μπορούν να μειώσουν αυτό το κόστος.

Πρόσφατες διακρίσεις

Στην εποχή της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που εφαρμόζονται, το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ), συνεχίζει να υλοποιείται με εμψυχωτή τον κ. Στάθη Γράψα, η μεθοδολογία του οποίου καθώς και η εν γένει συμβολή του στην εκπαίδευση και αναμόρφωση - διαπαιδαγώγηση αυτών των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, χαίρει ευρείας αναγνώρισης.
Τον Φεβρουάριο  του 2021, η μέθοδος του ΕΠΑΚ αναγνωρίστηκε από Ευρωπαίους εταίρους από την Ιταλία, την Κύπρο και την Ολλανδία, που συμμετέχουν μαζί με την Ελλάδα στο Convicts Upskilling Pathways (CUP) program και θα συμπεριληφθεί σε μεθοδολογικό οδηγό με τις "καλές πρακτικές" εκπαίδευσης κρατουμένων (https://www.cup-project.eu/) 
Στη συνέχεια, η μεθοδολογία του ΕΠΑΚ παρουσιάστηκε σε συνέδριο που οργάνωσε το KEAN.gr με εταίρους από την Μάλτα, τη Σλοβενία, την Πορτογαλία και την Ιταλία που συμμετείχαν στο πρόγραμμα Comm.onHeritage (COMM.ONHERITAGE). 
Επιπλέον, στο εκπαιδευτικό σεμινάριο I-RESTORE της TDH EUROPE για την αποκαταστατική δικαιοσύνη, παρουσιάζοντας μεθόδους φιλικές προς παραβάτες ή ανήλικα άτομα υψηλού κινδύνου, ο κ. Στάθης Γράψας συμμετείχε μιλώντας για την εμπειρία του με τους ανήλικους κρατούμενους (https://tdh-europe.org/our-work/i-restore-protecting-child-victims-through-restorative-justice/7143).  
Το καλοκαίρι του 2021, η μέθοδος του ΕΠΑΚ θα αποτελέσει μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος που οργανώνει το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα: "Κοινωνικός Αποκλεισμός & Εκπαίδευση: Προσεγγίσεις της εμπειρίας της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης στα ελληνικά Καταστήματα Κράτησης" και απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα των φυλακών.

Τελευταία ενημέρωση: 18/09/2023